Polska Mniejszość Narodowa w Serbii
Kiedy ktoś by zapytał przeciętnego mieszkańca Serbii o mniejszości narodowe w Serbii, mógłby usłyszeć o Albańczykach, Węgrach i Romach, być może o Wołochach, Chorwatach i Buniewcach ale o polskiej mniejszości narodowej w Serbii rzadko by ktokolwiek wspomniał. Polacy, bez względu na to czy czytelnicy o tym wiedzą czy też nie, są mniejszością narodową w Serbii. O tym i innych kwestiach rozmawialiśmy z Anitą Šalbot, dyplomowaną ekonomistką z Ostojićeva koło Čoki, członkiem Rady.
O jakiej liczbie Polaków mieszkających w Serbii możemy mówić? I biorąc pod uwagę rozmieszczenie geograficzne, gdzie ich mieszka najwięcej?
Na podstawie danych którymi dysponuje Ambasada RP w Belgradzie, szacuje się, że w Serbii mieszka około 1500 Polaków, którzy są najczęściej osiedleni w większych miastach tj. w Belgradzie, Nowym Sadzie, Kragujevacu.
Od kiedy Polacy mieszkają w Serbii? Skąd i dlaczego przybyli?
Wydaje się, że największe skupisko Polaków znajduje się w Ostojićevie w gminie Čoka. Jest to niezwykle interesujący fakt, dlatego że osiedlanie się emigrantów z okolic Wisły datuje się na I połowę XIX w., mniej więcej około 1838 r. Wtedy właśnie zaczęli przybywać pierwsi Polacy w celu wykonywania prac sezonowych związanych z wydobyciem saletry. Długa droga do Serbii, ale także i powrotna pokonywana pieszo, ciężkie zimy i bieda zmusiły pierwszych Polaków do osiedlania się terytorium Ostojićeva. Z czasem, w pobliżu złóż saletrowych zaczęły powstawać pierwsze ziemianki, będące nowymi domami Polaków. Od tamtego czasu po dzień dzisiejszy wieś Ostojićevo liczy najwięcej Polaków i potomków Polaków ze wszystkich miejscowości w całej Serbii.
Kiedy powstała Rada Narodowościowa Polskiej Mniejszości Narodowej w Serbii i kim są jej członkowie?
Rada Narodowościowa Polskiej Mniejszości Narodowej powstała 14 grudnia 2018 r. Na członków Rady Narodowościowej Polskiej Mniejszości Narodowej głosowało 45,22% z 345 zarejestrowanych wyborców. Lista wyborcza pod nazwą „ Całym sercem dla Polaków” zdobyła 15 miejsc uzyskując 98,08 % głosów.
Członkami Rady Narodowościowej Polskiej Mniejszości Narodowej w Serbii zostali:
- Anita Šalbot Poljak, dyplomowana ekonomistka (1975);
- Gustaw Češljar, emeryt, Zastępca Przewodniczącego RN (1955);
- Paulina Maluckov, księgowa, Sekretarz RN (1963);
- Josip Češljar, dyplomowany inżynier rolnictwa, Przewodniczący Komitetu Wykonawczego (1977);
- Paulina Poljak Bicok, gospodyni domowa, Członek Komitetu Wykonawczego (1958);
- Pal Mesaroš, emeryt, Członek Komitetu Wykonawczego (1952);
- mgr Andrea Beata Bicok, nauczyciel literatury i języka serbskiego, Przewodnicząca Komitetu ds. Kultury;
- Ermina Vilovski, emerytka, Zastępca Przewodniczącej Komitetu ds. Kultury (1950);
- Zlatko Sabo, księgowy, Przewodniczący Komitetu ds. Kultury (1972);
- Ida Vilovski, prowadząca gospodarstwo rolne, Zastępca Przewodniczącego Komitetu ds. Kultury (1966);
- Zlatko Šalbot, mechanik samochodowy, Przewodniczący Komitetu ds. języka (1972);
- Andrija Kenđur, emeryt, Zastępca Przewodniczącego Komitetu ds. języka (1946);
- Geza Poljak, emeryt, Przewodniczący Komitetu ds. informacji (1955);
- Andrija Poljak, elektryk, Zastępca Przewodniczącego Komitetu ds. Informacji (1961);
- Duško, Kenđur, dyplomowany inżynier rolnictwa, (1981).
Czego do tej pory udało się dokonać Radzie? I jakie ma plany w przyszłości pod tym względem?
Nowo Wybrana Rada Narodowościowa Polskiej Mniejszości Narodowej będzie działała przejrzyście, a jej Komitety wykonawcze będą starały się osiągnąć podstawowe cele jasno zdefiniowane na stronie internetowej Rady. Wśród głównych celów działalności Rady należy wymienić: chronienie miejsc kultu Polaków i polskości w Serbii, wspieranie młodych, przynależących do polskiej mniejszości narodowej, marginalizowanej i prawie zupełnie niewidocznej przez szereg lat, wprowadzenie możliwości kształcenia w języku polskim w SP w Ostojićevie.
Komitety Wykonawcze zajmą się organizacją wydarzeń o charakterze kulturalnym, będą dążyć do tego aby głos polskiej mniejszości narodowej był daleko słyszany, jej działalność przejrzysta i umożliwiona jej będzie edukacja językowa dzięki czemu wzmocnią się i zacieśnią więzi z Macierzą Wisłą.
Z jakimi problemami borykają się Polacy w Serbii?
Największym problemem Polaków jest w Serbii jest fakt, że przez szereg lat byli niewidzialni, a nawet w pewnym okresie historycznym, niezwykle bolesnym dla ich, ukrywali się i przyjmowali cudzą tożsamość narodową niejednokrotnie w celu zachowania godności a nawet i życia. Nie możemy wypowiadać się w imieniu wszystkich Polaków w Serbii ale możemy skoncentrować się na tych mieszkających w Ostojićevie, ponieważ są najliczniejszą grupą. Ich język jest zagrożony wymarciem ze względu na to że jest on przekazywany jedynie w formie ustnej a nie pisanej. Problem stanowi również brak słowników a także fakt, że językiem modlitewnym jest słowacki. Głównym zadaniem Rady będzie zmiana tego stanu rzeczy w zakresie korzystania z języka i poprawa zaistniałej sytuacji.
Biorąc pod uwagę demograficzny punkt widzenia, czy jest wystarczająca liczba młodych ludzi abyśmy mogli mówić o tym, że polska wspólnota przetrwa?
Polska wspólnota miała i ma problem z przetrwaniem ponieważ przez lata nie robiło się nic aby zwiększyć świadomość o przynależności narodowej jej członków. Obecnie mamy nadzieję na poprawę tej sytuacji. Należy wziąć jednak pod uwagę fakt, że Serbia podobnie jak i inne kraje zmaga się ze szkodliwym wpływem migracji obywateli do krajów UE.
Nie zanotowaliśmy przypadków migracji z Polski do Serbii, podobnie jak i z Serbii do Polski.
Остојићево код Чоке, октобар 2019. године
Љубомир Костић Превод на пољски: Анита Шалбот Пољак